Een skiduim is een letsel aan één van de gewrichtsbanden van de duim, meer bepaald het ulnair collateraal ligament (gewrichtsband) van het eerste metacarpo-phalangeaal (MCP) gewricht. Dit ligament zorgt ervoor dat de duim stabiel is in zijdelingse richting. Het zorgt er bv voor dat de duim kan weerstaan aan de neerwaartse kracht bij het uitgieten van een fles.
Onvolledige scheuren kunnen behandeld worden met rust, ontstekingsremmende middelen en gips of brace. Volledige scheuren worden best operatie f behandeld, waarbij de gewrichtsband terug op het bot wordt vastgemaakt
Hoe ontstaat dit?
Meest voorkomend is bij het skiën of het fietsen waarbij men valt met het stuur of de skisok in de hand. Hierbij kan de kracht op de duim groot genoeg zijn om het ligament te scheuren. Natuurlijk is dit maar een type van ontstaansmechanisme en kan bv een val (thuis of op het werk) ook de oorzaak zijn.
Zijn er specifieke patronen?
Een skiduim kan gaan van een eenvoudige verrekking (elongatie) van het ligament tot een volledige scheur. Soms kan ook een beenderig fragment worden losgerukt (avulsie van de aanhechtingsplaats van het ligament op de basis van de eerste phalanx).
Een bijzonder type van ski duim is het zogenaamde Stener letsel. Hierbij is de kracht die op de duim komt zo groot dat niet enkel het ligament volledig afscheurt van haar aanhechting op het eerste vingerkootje (de phalanx), maar daarbij zich ook volledig luxeert tot boven de adductor aponeurose. De adductor spier komt te liggen tussen de stomp van het ligament en diens aanhechting, waardoor het ligament nooit tot heling kan komen. Dit letsel is vaak ernstiger en uit zich door een meer uitgesproken en zeer lang aanwezige zwelling. De gewrichtsband heeft geen nut meer en de duim is instabiel.
Hoe uit zich dit?
Na het trauma is de duim vaak diffuus gevoelig en pijnlijk. De pijn situeert zich voornamelijk aan de ulnaire zijde van de duim, maar ook vaak dorsaal op het gewricht (door geassocieerde scheur in het gewrichtskapsel). Alle bewegingen zijn pijnlijk, doch voornamelijk kracht zetten en bewegingen die het ligament belasten (zoals het uitgieten van een fles). Doorgaans ontzwelt de duim na enkele dagen (met uitzondering bij een Stener letsel).
Hierin schuilt het gevaar dat men denkt dat het letsel geheeld is. Een skiduim is op zich geen onschuldig letsel. Al te vaak wordt dit enkel gezien als een banale verstuiking en blijft de patiënt weken onbehandeld. Hij blijft dan last houden van pijn en zwelling van de duim. Grijpen en kracht uitvoeren zijn beperkt. Als een ernstig ligamentair letsel onbehandeld blijft leidt dit tot chronische instabiliteit van de duim. Hierdoor wordt het gewricht foutief belast, er komen abnormale krachten op het kraakbeen waardoor het sneller zal slijten en zal leiden tot artrose.
Hoe stelt men de diagnose?
Een goed klinisch onderzoek is onontbeerlijk. De stabiliteit van de duim wordt getest met vooral aandacht bij stress naar radiair toe.
Klinisch kan gepoogd worden een onderscheid te maken tussen een partiële scheur of elongatie en een volledige scheur:
- partiële scheur of elongatie: vertoont nog stabiliteit bij varus stress vooral stevig eindgevoel) en doet pijn bij testen
- volledige scheur: hier is er geen stabiliteit meer en de duim komt volledig open. Doorgaans doet dit weinig pijn (ligament is helemaal doorgescheurd).
- Stener letsel: soms kan een verdikking worden gepalpeerd
Een klassieke radiografie is nuttig om een eventuele gepaard gaande breuk in het licht te stellen.
Conservatieve behandeling
Een efficiënte pijnbestrijding is nodig in het begin. Het typische RICE schema wordt gepropageerd: Rust, ijs, Compressie met een goed steunverband en hoogstand. Een onvolledige scheur kan dit genezen in het gips of door het (continu) dragen van een brace gedurende minimum 4 weken.
Operatieve behandeling
- Bij een volledige scheur en zeker bij een Stener letsel wordt best operatief ingegrepen (in theorie liefst binnen de 12d) door een primair herstel van de gewrichtsband. Hierbij wordt het ligament dmv een ankertje (soort krammetje dat volledig in het bot wordt ingebracht, voorzien van een draad) terug op haar oorspronkelijke aanhechtingsplaats vastgemaakt. Nadien volgt een gipsimmobilisatie (met de duim erbij in het gips) voor 4 weken. Het resultaat dat kan worden verwacht is terug een volledige kracht. Vaak blijft het gewricht echter wat stijver dan voorheen en soms is er ook tijdelijk wat gevoelsverlies overheen de operatie zijde en wat verder naar de duimtop toe (door het vrijleggen en opzij houden van een gevoelszenuw die in de wonde ligt).
- Bij reeds langer bestaande scheuren is het ligament doorgaans zodanig ingekrompen dat het niet meer op haar oorspronkelijke plaats kan worden vastgemaakt. Een peesgreffe (bij voorkeur palmaris longus zo die aanwezig is) wordt dan genomen om het ligament met te herstellen. Dit is op zich moeilijker en de resultaten zijn vaak minder goed.
- Als het letsel reeds zo lang bestaat dat er slijtage in het gewricht (artrose) is, dan kan enkel nog het MCP gewricht worden vastgezet in functionele stand (arthrodese van het eerste MCP).
